نماز، پرواز روح

نماز، پرواز روح

در احاديث ، از نماز به عنوان ((معراج مومن )) ياد شده است . ليكن اين عروج و پرواز، نه در فضاي باز آسمان ، بلكه در فضاي معنويت بندگي است و براي رسيدن به ((قرب پروردگار)) است ، نه اوج گرفتن تا چند هزار پا در ارتفاع.
در يك مقايسه ، مي توان طيران معنوي و عروج عرفاني يك نمازگزار را با يك خلبان و پرواز او با هواپيما در آسمان ، مقايسه كرد، با تفاوت هايي كه در اين دو پرواز وجود دارد:1 بيشترين نيرو و فشار، هنگام كنده شدن هواپيما از زمين است ، در عبادت و نماز هم ، بيشترين سختي و فشار، غلبه بر هواي نفس و شروع به عبادت است .2 اهميّت هر پرواز، به فرود سالم و بدون خطر، هواپيماست . شروع عبادت هم ، وقتي ارزش دارد كه پايان آن سالم و بدون آفت عجب و غرور، و بدون ضايعه ((حبط اعمال )) باشد.3 هواپيما، براي سوخت خود، نياز به بنزين خالص ويژه دارد. معراج روحي نمازگزار هم ، محتاج توجّه خالص و نفي همه عبوديّت هاست . كه با بالا بردن دست تا بيخ گوش ، و نفي و ((لا لبيك )) گفتن به غير خدا، خلوص نيّت بدست مي آيد.4 براي پرواز، خلبان بايد از سلامت كامل برخوردار باشد، در نماز و بار يافتن به محضر خداوند نيز، ((قلب سليم )) لازم است

((الاّمن اتي اللّه بقلب سليم ))5 پرواز هواپيما، با دو بال است ، و با يك بال طيراني صورت نمي گيرد. در نماز هم ، همراه با ارتباط با خدا، ارتباط سالم با مردم لازم است و در كنار اداي ((حق الله )) بايد ((حق الناس )) را هم ادا كرد. قرآن همراه با ((يقيمون الصلوة))، معمولا ((يوتون الزكوة)) را هم دارد.6
هواپيما براي پرواز، مقداري روي زمين حركت مي كند و دور برمي دارد، تا امكان برخاستن از زمين داشته باشد.
مقدمات نماز و اذان و اقامه و ذكرهاي مستحب نيز، مقدمه آن پرواز ملكوتي است . دعاهاي پس از نماز و ذكر تعقيبات هم ، حركت روي زمين ، پس از نشستن در ((باند)) است .7 در پرواز، اولين خطا، آخرين خطا هم هست و سقوط، همراه با نابودي است . در عبادت نيز، شرك و عجب و ريا، انسان را به دره سقوط مي افكند، و ابليس با سابقه شش هزار سال عبادت ، با يك خطا و عصيان ، مطرود و ملعون ابدي مي شود!8 يك خلبان ، به فرمان برج و اتاق فرمان حركت مي كند و تابع دستور است . نماز و عبادت هم طبق دستور است ، و حتي يك دقيقه دير و زود يا خلاف قانون ، آنرا باطل مي كند.9 خلبان ، گاهي پرواز كرده و گاهي استراحت مي كند و هواپيما نيز سرويس مي شود. انسان هم در كنار نيايش و عبادت ، گاهي هم به استراحت و لذّت هاي مباح و پرداختن به معاش نياز دارد و كسي همچون پيامبر خدا (ص ) گاهي ((كلّميني يا حميرا)) مي گفت .10 براي ارتباط خلبان با برج مراقبت وكنترل ، فقط يك زبان بين المللي رسميّت دارد. ارتباط نمازگزار هم با خدا، فقط با زبان عربي است ودر عبادت حج نيز، شروع احرام ، با ((لبيك اللهم لبيك )) است .11 قبل از پرواز، نياز به اطلاّعات است (نسبت به هواشناسي نقشه خواني ، جهت يابي و...) در عبادت نيز آگاهي هاي مقدّماتي لازم است و عبادت بدون علم و فقه ، بي ارزش است . حتي در تجارت نيز آشنائي به احكام خدا لازم است . ((الفقة ثم المتجر)) تا چه رسد به نماز و عبادات .12 خلبان ، هر چه بالاتر مي رود و اوج مي گيرد، زمين در نظرش كوچكتر جلوه مي كند. انسان الهي هم هر چه بيشتر با عظمت خداوند آشنا مي شود، غير خدا در نظرش كوچكتر مي شود. به فرموده اميرالمومنين (ع): ((عظم الخالق في انفسهم فصغر مادونه في اعينهم )) 13 هواپيما، هر چه بزرگتر باشد، تكانش كمتر وآرامش مسافرين بيشتر است . در نماز وعبادات هم آنچه به صورت جمعي است (مانند نمازجماعت وحج ) ثواب بيشتر وامكان قبولي افزون تر است .14 معمولا همراه خلبان ، كمك خلبان است ، براي مواقع اضطراري . در نماز جماعت هم ، خوب است افراد عادل و متقي در صف اوّل بايستند كه اگر براي پيشنماز مسئله اي پيش آمد، يكي از آنان ، نماز جماعت را به آخر برسانند.15 در پرواز مادّي ، وقتي خلبان و سرنشينان در اوج هستند، از مسائل و مشكلات خانه و زندگي فاصله گرفته ، بي خبر مي شوند.
در طيران معنوي هم ، وقتي روح ، اوج گرفت ، توجّه به مادّيات كمتر مي شود، تا آنجا كه در نماز، تير از پاي حضرت امير (ع) مي كشند و متّوجه نمي شود.16 در يك پرواز، همينكه از آن اوج ، مقداري پائين تر مي آيد، نامش را ((كم كردن ارتفاع)) مي گويند، هر چند نسبت به زمينيان ، هنوز در اوج است . عبادت اولياء الله نيز گرچه نسبت به نماز و بندگي افراد معمولي ، همواره در اوج است ، ولي خودشان كاهش ارتفاع را از آن اوج نهايي ، نوعي قصور و تنزل مي دانند و استغفار مي كنند. و اينست مفهوم ((حسنات الابرار سيّئات المقرّبين )).
به هر حال ، نماز كه توجّه به خالق هستي و دل كندن از علايق دنيوي است ، براي اهل معرفت يك پرواز به حساب مي آيد، پروزاي فراتر از طيران پرندگان در فضا، يا پرواز هواپيما در جو و بالاتر از آن . آنچه انسان را زمين گير مي كند، وابستگي هاي او به مادّيات و شهوات است : به قول سعدي :
طيران مرغ ديدي ? تو ز پاي بند شهوت بدر آي تا ببيني طيران آدميّت
استقبال از نماز
براي ورود به عبادت سازنده نماز، به يكسري مقدمه هاي جسمي و روحي ، از نظر پاكي و نظافت در جسم و لباس و روح و آمادگي هاي ديگر نياز است كه به آنها اشاره مي شود.